Ograniczenie kosztów stałych,
Zwiększenie przychodów i ciągłe ich
powiększanie (systematycznie)
Pomnażanie pieniędzy
Być najlepszym w tym, co się robi (i
co się lubi robić)
TALENTY www.fin.ninja/sf
PYTANIA:
1)
Co
powoduje, że nie oszczędzam więcej pieniędzy? – wydatki, niski dochód, nieprzewidziane wydatki, koszty
2)
Pod wpływem jakich czynników wydaję więcej niż planowałam? – ulepszanie życia (poprawa nastroju,
statusu społecznego), chęć zmiany, chęć dostosowania np.ubioru do
współpracowników
3)
Co
sprawia, że nie zarabiam więcej? – brak
lepszej posady, brak wykształcenia wyższego, nie wiem w czym jestem dobra, nie
mam pomysłu na pracę dodatkową, którą będę lubić i która bd efektywna
4)
Co
powstrzymuje mnie przed inwestowaniem? – brak
pieniędzy, brak poduszki bezpieczeństwa, niewiedza, ryzyko
NIE MOŻNA MIEĆ WSZYSTKIEGO TU I TERAZ!
Dave Ramsey-
ekspert od walki z długami
Motywacja
do budowy majątku- dlaczego chcesz oszczędzać?
Doraźne
korzyści na rzecz tego co się dla mnie liczy.
Np. Zamiast nowego samochodu,
wcześniejsza emerytura.
Zamiast większego mieszkania, kilka na
wynajem, które będą stanowiły dodatkowy zarobek.
CO JEST DLA
MNIE NAJWAŻNIEJSZE?
1.
Spisz
na kartce cele, rzeczy, które chciałbyś zrobić w całym życiu, marzenia, które od lat chodzą Ci po głowie.
2.
Jak
chciałbyś zostać zapamiętany? Jak chciałbyś zostać przedstawiony na pogrzebie
przez bliskich?
3.
Na
drugą kartkę przepis tylko te cele/marzenia/ plany do realizacji w ciągu 10
lat. (które chciałbyś spełnić? Podejście realne. + Uzasadnienie: dlaczego jest
to dla mnie ważne?)
4.
Trzecia
kartka: załóż, że zostały Ci 2 lata życia. Jak zmieni się lista Twoich
priorytetów? Przepisz tylko te cele/marzenia do realizacji w ciągu 2 lat.
5.
Czwarta
kartka: przepis cele/marzenia do realizacji w ciągu 12 miesięcy!
Liczy się realne podejście i to, czy marzenia z czasów szkoły
są dla Ciebie nadal aktualne. Czy nadal tego chcesz? Mogłeś się przecież
zmienić. Ważne jest również to, czy są to na pewno Twoje marzenia, a nie np.
partnera czy rodziców.
Co powoduje, że nie oszczędzam więcej pieniędzy?
Pod wpływem jakich czynników wydaję więcej, niż planowałem?
Co sprawa, że nie zarabiam więcej pieniędzy?
Co powstrzymuje mnie przed inwestowaniem?
Najpierw płać sobie! Najpierw odkładamy, dopiero potem
opłacamy rachunki i wydajemy.
Przykładowy zestaw zdrowych zasad:
1.
Będę
oszczędzać 50% każdej podwyżki- od dziś do końca pracy zawodowej.
2.
W sposób niezaplanowany wydaję max 50 zł/dziennie (kwoty się nie sumują w ciągu np.tygodnia!)
3.
Dzień/
tydzień na przemyślenie zakupów powyżej 100 zł. (czy rzecz na pewno jest mi
potrzebna? Czy chcę ją w swoim wymarzonym domu?)
4.
Płacę 100% podatek od luksusu w przypadku złamania zasady #2 i #3 (gdy ulegniesz pokusie i wydasz na zachcianki
150 zł, kolejne 150 zł musisz odłożyć na konto oszczędnościowe).
5.
Nie
zadłużam się i nie kupuję niczego na kredyt (wyjątek:mieszkanie). Jeśli mnie na to nie stać, to tego nie
potrzebuję.
6.
Zero
kart kredytowych.
7.
W
każdą sobotę poświęcam 2h swoim finansom.(spisywanie wydatków, dokształcanie
się: książki/internet)
8.
Ostatnia
sobota miesiąca- planowanie budżetu na kolejny miesiąc.
9.
Jeśli coś nie jest definitywnym tak, to jest definitywnym nie. (nie zgadzaj się pochopnie na coś, czego w
sumie nie chcesz/nie masz ochoty robić)
Kontrakty
krótkoterminowe, np.
Nie otwieram
poczty/facebooka/ repostuj dopóki nie wykonam najważniejszego dla mnie zadania
dzisiejszego dnia.
Zamykam
wszystkie aplikacje na komputerze, które rozpraszają podczas pracy.
Pracuję przy
biurku w dużym pokoju, bo w łóżku zbyt szybko dopada mnie lenistwo.
Składniki
arsenału finansowego:
·
Budżet
domowy (zarządzanie, planowanie, weryfikowanie)
·
Poduszka
finansowa (oszczędności na czarną godzinę)
·
Plan
finansowy (długoterminowy scenariusz postępowania w celu dobrobytu)
·
Kalkulator
finansowy (weryfikowanie opłacalności decyzji oraz obietnic doradców finansowych)
·
Podstawowe
mechanizmy zwiększające/zmniejszające wartość pieniędzy (procent składany,
wpływ inflacji, weryfikacja wartości netto, koszt czasu)
·
Znajomość
instrumentów finansowych (konto ROR, konto oszczędnościowe, lokata, karta
debetowa, kredyty, fundusze inwestycyjne, debety, akcje, obligacje i inne)
·
Umiejętności
miękkie (negocjowanie, komunikatywność, panowanie nad emocjami, powściągliwość,
odwaga w podejmowaniu decyzji, zdolność wyjścia poza schemat, asertywność)
BUDŻET DOMOWY
1.
Plan
wydatków i zarobków na bieżący miesiąc.
2.
Określenie
wysokości oszczędności cząstkowych na nieregularne wydatki (np. na wakacje,
kurtkę zimową itp.)
3.
Rozdysponowanie
nadwyżek finansowych.
Wydatki
nieregularne: prezenty, ubezpieczenie auta, opony, naprawy i przegląd auta, wakacyjne
wyjazdy, leczenie, szkolenia, remonty i doposażenie domu, ubrania, weterynarz
Przykład:
Prezenty: 1000
Ubezpieczenie auta: 400
Opony: 250
Przegląd i naprawa:500
Wakacje 1000
Doposażenie domu: 500
Ubrania: 1000
Weterynarz: 200
RAZEM: 4850 zł (czyli co miesiąc po
485 zł)
PLAN
OSZCZĘDZANIA: ile na fundusz awaryjny, ile na fundusz wydatków nieregularnych?
MICROSOFT
MONEY: www.fin.ninja/money www.fin.ninja/money1
www.kontomierz.pl
Budżet
domowy:
Richard
Jenkins i modelowa struktura budżetu domowego:
60% stałe zobowiązania
10% inwestycje emerytalne
10% oszczędności krótkoterminowe
(wydatki nieregularne)
10 % oszczędności długoterminowe (np.
budowanie poduszki finansowej, nowe auto, edukacja)
10% wydatki na zachcianki (na to, by
cieszyć się życiem: kino, jedzenie w restauracjach, hobby, wyjazdy)
1864 zł = 60%= 1118,4 stałe wydatki
Po 186,4 na pozostałe
Aplikacja YNAB- You Need a Budget
Procent składany (wyższy od poziomu
inflacji o 4%)
Im częściej odsetki będą naliczane,
tym lepiej (częstotliwość kapitalizacji odsetek)
Uważaj na opłaty!
Weź pod uwagę: podatek Belki (19% od
zysków) i infację.
Procent składany działa na naszą
niekorzyść przy kredycie hipotecznym! Dlatego: każda nadpłata kredytu
hipotecznego wraca w postaci oszczędności wzmocnionych efektem procentu składanego.
BUDOWANIE PODUSZKI FINANSOWEJ:
1.
Fundusz
awaryjny FA (2 tysiące)
2.
Fundusz
wydatków nieregularnych FWN (sporadyczne wydatki w ciągu roku: ok. 5 tys.)
3.
Fundusz
Bezpieczeństwa FB (6-12 miesięcy życia np.bez pracy: ok. 6-12 tys.)
Poduszka finansowa= FA+FWN+FB (budować
w kolejności!)
FA i FWN – na konto oszczędnościowe
(ale do FWN musisz mieć comiesięczny dostęp)
FB- na lokatę terminową
4.
Fundusze
CELOWE –auto, pralka, mieszkanie, philips, ślub, wakacje (na konto
oszczędnościowe)
5.
Nadwyżka
finansowa- to co zostanie po wydatkach stałych i odłożonych oszczędnościach
6.
Fundusz
emerytalny (250zł/mies.na 4%, a co roku odkładać o 2,5% więcej)
Wartość netto- jedyna miara zamożności
WARTOŚĆ NETTO= UMIEJĘTNOŚĆ ZARABIANIA+
OSZCZĘDZANIA + INWESTOWANIA
Wartość netto= wartość majątku -
zobowiązania
Utrzymuj koszty na niskim poziomie!
Wartość czasu: pracować mądrzej, nie
więcej
KOSZT CZASU PRACY= PENSJA NA
RĘKĘ*12/224dni/8godzin
KOSZT CZASU (wartość każdej godziny w
roku)= PENSJA NA RĘKĘ*12/8760h
NEGOCJOWANIE
Negocjować można wszystko
(zmniejszenie ceny/ więcej w tej samej cenie- próbuj, ćwicz przed dużymi
negocjacjami, np. przy zakupie domu).
Minimalizuj inflację stylu życia: nie
traktuj oszczędzania jako wyrzeczenia. Odłożone pieniądze kupują Ci
wcześniejszą niezależność finansową.
Niezależność finansowa przed
emeryturą.
EMERYTURA
Nie licz na ZUS. ZUS traktuj jako
dodatek, nie będziesz w stanie za to wyżyć w wieku 65 lat.
358,57 zł/ mies na 10% przez 37 lat= 1mln zł !!!!!
Optymalizuj koszty, zwiększaj
przychody, buduj poduszkę finansową. Zapomnij o inwestowaniu, dopóki nie
zbudujesz poduszki!
Finansowy rozkład jazdy:
1.
Długi:
spłać i pozbądź się zobowiązań.
2.
Nie
inwestuj zanim nie zbudujesz poduszki finansowej (głupotą jest inwestowanie
ostatnich i wszystkich pieniędzy)
3.
Dopóki
nie umiesz zarządzać finansami osobistymi, nie zakładaj własnej firmy!!
4.
Optymalizacja
podatkowa ma sens, gdy na 100% kontrolujesz finanse.
5.
Ucz
się, zdobywaj doświadczenia i rozwijaj inteligencję finansową.
Jak pokierować finansami i życiem, gdy
jestem 20latkiem: www.fin.ninja/20lat
Priorytety 30latka www.fin.ninja/30lat
Między 20.a 30.r.życia:
1.
Naucz
się angielskiego. Biegle.
2.
Edukuj
się i poszerzaj horyzonty. (jeśli coś Cię interesuje, drąż temat aż go
zgłębisz; ucz się rzeczy praktycznych- nabywaj umiejętności, które będziesz
mógł sprzedawać).
3.
Nie
koncentruj się na jednej rzeczy/ dziedzinie. Potem skoncentruj się na byciu
najlepszym w tym co robisz.
4.
Wcześnie
zacznij pracować i zdobywaj doświadczenie w wielu firmach.
5.
Nie
przedłużaj studiów: jeśli nie planujesz kariery naukowej.
6.
Znajdź
swojego mistrza. (Szefa, od którego będziesz mógł się dużo nauczyć.
7.
To
czas zbierania doświadczeń i otwierania furtek.
Między 30.a 40. Rokiem życia:
1.
Rozwijaj
się zawodowo i nie bój się zmieniać specjalizacji.
2.
Nadal
ucz się od innych, ale stawaj na własnych nogach. To ten czas, kiedy powinieneś
dyktować sobie i innym tempo. Samodzielność.
3.
Rozwijaj
swoje pasje (Może mają potencjał dochodowy).
4.
Zdecyduj:
praca dla siebie czy dla kogoś.
Między 40.a 50.r. życia:
1.
Opieraj
się na swoim doświadczeniu.
2.
Skup
się na tym, w czym jesteś najlepszy.
3.
Posiłkuj
się pracą innych, młodszych osób.
4.
Bądź
mentorem dla innych (nie rywalizuj, bo i tak nie prześcigniesz młodych).
5.
Gromadź
i pomnażaj oszczędności.
(W tym wieku: powinieneś mieć już
odchowane dzieci, mieć dobre zarobki w pracy, którą lubisz, spłacony kredyt.
Złote lata oszczędzania.)
Między 50.a 60.r. życia:
1.
Zapomnij
o wiedzy ze szkoły/studiów/pierwszych lat pracy. Wiele jest już nieaktualne.
2.
Zacznij
pracować dla młodszych od siebie. Oni lepiej wiedzą co robić.
3.
Wychowuj
następców z poszanowaniem ich odmienności.
Po 60 roku życia:
1.
Zajmij
się sobą.
2.
Stopniowo
wychodź z inwestycji.
3.
Szanuj
swój święty spokój: już nic nie musisz, niech teraz inni się starają.
4.
Bądź
ostrożny: jako majętny jesteś atrakcyjnym łupem.
DZIAŁAJ, BEZ WZGLĘDU NA WIEK.
Konta oszczędnościowe- promocyjne
odsetki dla nowych środków (definicja nowych środków). Zabierz środki przed
końcem terminu, wpłać te same z powrotem na nową promocję „nowych środków”.
Lokaty bankowe: od 2-6 miesięcy,
monitorować oferty banków kilka dni przed końcem miesiąca/ kwartału. WYŁĄCZYĆ
AUTOMATYCZNE ODNAWIANIE LOKATY (odnawiana ma dużo niższe oprocentowanie i nie
jest opłacalna), negocjuj stawki oprocentowania
Bankowe promocje: dodatkowy dochód,
nie opodatkowany
KONFIGURACJA KONT BANKOWYCH:
Opcja #1 Jedno konto ROR+ konto
oszczędnościowe w tym samym banku
Opcja #2 Konto ROR + konto
oszczędnościowe w innym banku
Opcja #3 Kilka kont ROR + kilka kont
oszczędnościowych + lokaty (dobre przy promocjach bankowych)
PROMOCJE BANKOWE:
Wybieraj te, przy których zyskasz
minimalnym wysiłkiem. Uważaj na obowiązkowy czas utrzymania konta i ukryte
opłaty. Sprawdź czy jest wymóg przelewania wynagrodzenia? (można wpisywać w
tytule „to nie jest WYNAGRODZENIE”) Uważaj na transakcje określonego typu.
Najlepsze promocje: zarabiasz w
krótkim czasie 2-3 mies.
To ma być łatwy zarobek, więc jeśli są
trudne do spełnienia warunki- odpuść.
ZANIM ZAMKNIESZ KONTO: (zamykaj
nieużywane, renament raz na pół roku)
1.
Ściągnij
historię transakcji do pliku CSV, XLS, PDF.
2.
Pobierz
potwierdzenia kluczowych przelewów w formacie PDF (opłaty za media, czynsz,
darowizny)
3.
Przelej
pieniądze z likwidowanego konta na rachunek w innym banku.
4.
Sprawdź
czy zamknięcie konta nie uniemożliwi Ci wypłaty środków z innego konta (chodzi
o lokaty powiązane z kontem).
5.
Zażądaj
zaprzestania przetwarzania danych osobowych oraz ich usunięcia.
6.
Zobowiąż
bank do niezwłocznej aktualizacji danych w BIK (Biuro Informacji Kredytowej)
Ile pieniędzy trzymać w banku? Nie
więcej niż 100 tys. Euro w jednym banku (uważaj na multibanki- banki
połączone), jeśli chcesz otrzymać 100% gwarancję ewentualnego zwrotu pieniędzy
z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (w przypadku upadku banku).
Alior Bank- to też T-Mobile Usługi
Bankowe
Bank BGŻ BNP Paribas- to też BGŻ
Optima
FM Bank PBP- to też BIZ Bank, Bank
SMART
Getin Noble Bank= Getin Bank, Getin
Online, Noble Bank
Idea Bank= Lion’s Bank
mBank= Orange Finanse
PKO BP= Inteligo
KANTOR: najlepiej internetowy, potem
tradycyjny. Kurs waluty zawsze jest droższy
w banku. W banku naliczają ukrytą opłatę (spread).
www.fin.ninja/samcik
Maciej Samcik (bloger finansowy i dziennikarz ekonomiczny)
www.fin.ninja/chargeback chargeback-
odzyskiwanie płatności kartą (karty VISA i MasterCard)
Kiedy można wystąpić o CHARGEBACK?
·
Przyczyny
związane z podejrzeniem oszustwa (posiadacz reklamuje transakcję, w której nie
uczestniczył)
·
Związane
z błędami w przetwarzaniu
·
Zwrot
lub unieważnienie transakcji
·
Nieotrzymanie
przez posiadacza karty dóbr/usług za które zapłacił
Jak przeprowadzić reklamację płatności
kartą?
Zgłosić reklamację-> Po przyjęciu
bank nadaje odpowiedni kod chargeback -> agent kontaktuje się ze sprzedawcą
-> 45 dni od reklamacji -> sprzedawca musi się ustosunkować, jeśli nie
wykaże dowodów niewinności/ nie odpowie- reklamacja jest uznana.
UBEZPIECZENIA, które trzeba/ warto
wykupić
OC w życiu prywatnym z klauzulą najmu
– ok. 100zł/rocznie
OC auta (szukać 2 mies wcześniej- są
tańsze i do negocjacji)
Ubezpieczenie mieszkania (wartość
odtworzeniowa lepsza niż rzeczywista)
Ubezpieczenie kosztów leczenia za
granicą (przy wyjeździe konieczne)
Ubezpieczenie na życie bezterminowe
(kończy się ok 80 r.ż, ale wypłacają wtedy premię za dożycie)
Omijaj z daleka:
Ubezpieczenie na dożycie, na życie i
dożycie, rentowe
HIGIENA FINANSOWA
- Nie ufaj doradcy finansowemu (on
chce zarobić, ty jak najmniej wydać)
- doradca inwestycyjny to zawód
licencjonowany, jest ich 539 osób w całej Polsce
- Nie ufaj instytucjom finansowym
- Korzystaj z produktów finansowych,
które rozumiesz
- Nie wierz reklamom
- Czytaj ze zrozumieniem wszystkie
umowy/ pisma
- Nie spuszczaj oka z karty, uważaj na
okienko bankomatu (dodatkowe kamery hakerów)
- strzeż PIN, wpisuj tak, żeby nikt
nie widział
- Zapisz w bezpiecznym miejscu
wszystkie dane karty
- zdrap z karty kod CVV (do transakcji
internerowych), przed zdrapaniem zanotuj cyfry w bezpiecznym miejscu
- zapisz w telefonie numer centrum
zastrzegania kart (!!)
- zastrzeż kartę natychmiast gdy nie
możesz jej znaleźć
- czytaj wyciągi z kart/kont
- nie klikaj w linki w emailach od
banku (rzekomo)
- nie podawaj przez telefon istotnych
danych, nie „podpisuj” żadnych umów telefonicznie
- ustaw limity dziennych transakcji
(po skradzeniu karty, złodziej nie wypłaci więcej)
- stosuj różne PINy, złożone hasła
- wykonując przelewy porównuj numery
kont w smsie z kodem
OSZCZĘDZANIE
10% zarobków -> po 9 latach pracy,
rok życia bez pracy
20% zarobków -> 4 lata pracy, 1 rok
wakacji
40% zarobków -> 2 lata pracy, 1 rok
wakacji
50% zarobków -> 1 rok pracy, 1 rok
wakacji
75% zarobków -> 1 rok pracy, 3 lata
wakacji!
DOCHÓD= ZAROBKI – WYDATKI (w skali
roku)
Koszty życia na racjonalnie niskim
poziomie.
Zacznij od:
1)
Zredukuj
koszty stałe.
2)
Pozbywaj
się drobnych wydatków.
3)
Zwiększaj
zarobki.
Zwiększać zarobki, ograniczać koszty,
unikać inflacji stylu życia.
Oszczędzanie- duże korzyści:
- napisanie książki
- przekwalifikowanie się (zmiana
zawodu)
- przeprowadzka do tańszego
miasta/kraju
- dokształcenie się
- praca na drugi etat
- wynegocjowanie podwyżki
- obniżenie kosztów zamieszkania
- ograniczenie kosztów transportu
- redukcja kosztów stałych
- rezygnacja z auta lub zmiana na
bardziej ekonomiczny
-wynegocjowanie z pracodawcą
częściowej pracy z domu
-przeprowadzka bliżej firmy
- przeanalizowanie kosztów jedzenia
Oszczędzanie- małe korzyści:
- korzystanie z promocji
- biblioteka
- zakupy w secondhandach
- sporadyczne dorabianie
- zakup OC z wyprzedzeniem
- ekonomiczna jazda autem/ jazda ze
współpasażerem
PYRRUSOWE ZWYCIĘSTWA (małe korzyści,
duży stopień trudności- nie warte zachodu, szczególnie gdy się tego nie lubi):
Jeżdżenie po zakupy do odległych
sklepów, oddawanie makulatury/plastiku do skupu, samodzielna produkcja domowej
chemii, stacja paliw z tańszym paliwem, ale na końcu miasta
KOSZTY MEDIÓW
Koszt wody- obniżamy
- prysznic zamiast kąpieli (prysznic
max 10min, w ciepłej, nie gorącej wodzie)
- mycie zębów: płukanie z kubka (woda
zakręcona, nie może lecieć bez potrzeby podczas mycia zębów)
- kibelek: spłukiwać mniejszym
przyciskiem (nie całym zbiornikiem)
- zmywarka zamiast zmywania (3x
mniejsze zużycie wody)
Koszt prądu -> obniżamy
- koszt czuwania: wyłączyć wszystko
oprócz lodówki
- tryb uśpienia- złodziej prądu
- odsuń lodówkę od ściany 8-10cm, usuń
lód, ustaw temp.: +7’C (chłodziarka), -18’C (zamrażarka)
- energooszczędne urządzenia i żarówki
Koszty jedzenia -> obniżamy
- nie jeść poza domem
- zero napojów butelkowanych (w tym
wody? Kupić filtr i pić z kranu)
- domowe przetwory
- zużywać to co masz w domu
- domowy ogród
Tanie zakupy:
- z listą i nie kupuj nic poza nią
(kupuj max na tydzień)
- nie przepłacaj (ustal koszyk
produktów i sprawdź, gdzie jest najtaniej)
- nie dogadzaj sobie, nie podejmuj
pochopnych decyzji, nie daj się zmanipulować zapachom i opakowaniom
(marketing!)
- bądź najedzony (głodny kupisz
więcej!)
- weryfikuj promocje (ceny w promocji
czasem są wyższe niż cena regularna/ czasem nie naliczają promocji wcale!)
- planuj posiłki na tydzień
SAMOCHÓD
NOWE Samochody -> nieopłacalne, od
razu po wyjeździe z salonu tracą 20-30% wartości.
Najlepsze auta: 2-4 letnie!
OC-> 2mies.wcześniej są tańsze,
możesz negocjować stawki
ZNIŻKI w małżeństwie przechodzą z męża
na żonę (i odwrotnie)
TANIE PODRÓŻOWANIE PO ŚWIECIE:
Booking.com (hotele)
Airbnb.com (rezerwacja domów,
mieszkań, apartamentów prywatnych)
Skyscanner.pl, kayak.pl (wyszukiwarka
lotów i hoteli)
Fly4free.pl (promocje przelotów i
pobytów)
KREDYT HIPOTECZNY
Max na 20 lat! (raty malejące bardziej
się opłacają)
Nadpłacanie kredytu
Duzy wkład własny min.20-30% (nawet
50%!) (marża kredytu będzie niższa)
Rata kredytu max.30% zarobków netto
Bierz od banku tylko to co musisz,
żadnych dodatków
Wysoka zdolność kredytowa= niższa
marża
Negocjuj
Nie słuchaj doradców finansowych
Dlaczego chcesz mieć własne
mieszkanie?
Własne mieszkanie- koszt. Mieszkanie
na wynajem- dochód
Współczynnik cena do czynszu
Cena zakupu mieszkania 200 000
Roczny czynsz najmu 14 400
Współczynnik = 200 000/
12 000= 13,88
Współczynnik poniżej 15: bardziej
opłaca się kupić,
Pomiędzy 15 a 20: zastanów się nad
zasadnością zakupu,
20 a 25 i wyżej: lepiej wynająć niż
kupować
JAK POPRAWIĆ ZDOLNOŚĆ KREDYTOWĄ?
1.
Spłać
wszystkie pożyczki, zamknij karty kredytowe i debety na kontach.
2.
Przejdź
na kilka miesięcy na płatności gotówką (bank sprawdza historie rachunku)
3.
Nie
chwal się stylem życia w mediach społecznościowych.
4.
Wybierz
raty stałe.
5.
Wnioskuj
o kredyt kończący się przed wiekiem emerytalnym.
6.
Zadbaj
o jak największe zarobki netto.
Nie chodzi o dostanie jak największej
kwoty kredytu, ale o to, by dostać niezbędną kwotę na jak najlepszych
warunkach!
WIARYGODNOŚĆ KREDYTOWA:
Zbuduj pozytywną historię kredytową
1.
Uruchom
debet w koncie ROR
2.
Załóż
kartę kredytową (przed wnioskowaniem o kredyt zamknąć)
3.
Kup
dowolny produkt na raty i spłacaj w terminie.
4.
Miej
więcej niż jedno zobowiązanie kredytowe (debet, karta kredytowa, raty-
udowodnisz, że potrafisz zarządzać wieloma równoległymi zobowiązaniami- o ile
będziesz regulować w terminie!)
Zanim złożysz wniosek o kredyt:
12 miesięcy wcześniej= zacznij budować
zdolność kredytową, uzbieraj wkład własny
9 mies= sprawdź scoring BIK i pracuj
nad jego poprawą
6 mies= Przejdź na płatności gotówką
3 mies= wyczyść profile
społecznościowe/ustaw na prywatne
Złóż wnioski do 3 banków: najszybszego, z
najlepszymi warunkami, takiego, w którym masz największe szanse na uzyskanie
kredytu.
Negocjuj po otrzymaniu decyzji
kredytowych
Oblicz na jak drogie mieszkanie Cię
stać!
Zarabiasz 5000zł/mies na rękę przy
oprocentowaniu kredytu 4,05% (marża+wibor 3m)
30% zarobków-> 1500 zł (max
wysokość raty), kredyt na 20 lat
- przy 20% wkładzie własnym:
308 075 zł (20%=61 615zł)
- przy 30%: 352 085 (30%=
105 625 zł)
Książka „Sekrety amerykańskich
milionerów” Nie pożyczaj na kupno mieszkania więcej niż dwukrotność rocznych
dochodów do opodatkowania.
NEGOCJACJE ZAKUPU MIESZKANIA
1.
Odpowiednie
nastawienie: przekonaj się, że zawsze warto negocjować. (Nic nie tracisz, a
zyskać możesz wiele)
2.
Rozpoznanie
w konkretnej inwestycji: czy cena za 1m2 jest uzależniona od atrakcyjności
lokalu, ile kosztuje miejsce parkingowe, czy są piwnice, ile kosztują
mieszkania w innych inwestycjach?
3.
Opracuj
listę ważnych dla siebie kryteriów wyboru (żebys nie pogubił się w
oczekiwaniach i nie kupił pierwszego lepszego)
4.
Tnij
koszty i negocjuj wynagrodzenie pośrednika
5.
Opracuj
listę kosztów: koszt zakupu, przeróbki, wyposażenie, koszty okołokredytowe,
koszty przeprowadzki, ubezpieczenia, podatki, notariusz.
6.
Negocjuj
z kilkoma deweloperami/ właścicielami (możesz ćwiczyć negocjacje również z
tymi, od których nie chcesz kupić mieszkania).
7.
Negocjuj
wszystko, nie tylko cenę (czy w tej cenie dostanę więcej, np.piwnicę, parking,
komórki lokatorskie).
8.
Pamiętaj,
że negocjujesz z człowiekiem (szacunek, obopólne zadowolenie; nie pytaj o
zniżkę zanim jeszcze obejrzysz mieszkanie).
ZARABIANIE PIENIĘDZY
Cele:
- zdobywanie doświadczenia w danym
obszarze
- poszerzanie wierzy (np.szkolenia
finansowane przez pracodawcę)
- podglądanie tych, którzy zajmują się
tym dłużej i lepiej
PRACA NA ETACIE – STRATEGICZNE
PLANOWANIE KARIERY
Czy wiem po co to robię?
A)
Wiem:
wypisz powody na kartce, zaglądaj raz na kwartał i aktualizuj; nie przespij
momentu, w którym pora podjąć się nowych wyzwań.
B)
Nie
wiem (lub: tylko dla pieniędzy): zapytaj o sens i odpowiedz co mnie pasjonuje/
co daje mi frajdę, może pora zmienić pracę.
OK jest wtedy, gdy wiesz, że jest OKAY, a nie gdy musisz to sobie
wmawiać.
Czy za 5 lat chce robić to co teraz? Jeśli
tak- rób to nadal. Jeśli nie, to:
Czy za 2 lata chcę robić to co teraz?
Jeśli nie… to zmień pracę. Teraz. Skoro
sam nie widzisz w niej przyszłości, to po co czekać?
Czy widzę przyszłość w tej pracy, np.
awans, przejście na inne stanowisko? Jakie?
Jeśli nie, to czy pieniądze, które
teraz zarabiam, będą dla mnie satysfakcjonujące za 2-5lat?
Jeśli nie- zmień pracę teraz.
BRAKI W EDUKACJI, czego się uczyć, na
co zwrócić uwagę:
·
Umiejętność
adaptacji (reagowanie na aktualną sytuację i dostosowanie się do niej- nauka
poprzez podejmowanie się wyzwań)
·
Praca
zespołowa (wykorzystuj naturalne predyspozycje członków zespołu, działaj w roli
koordynatora, ucz się motywować innych)
·
Planuj
swoją przyszłość (czy łatwo mnie
zastąpić, co z moim stanowiskiem będzie za kilka lat? Jaką unikalną cechę
posiadam, dlaczego to ja mam dużo zarabiać?)
·
Obserwuj
współpracowników i ich zachowanie (czy chciałbyś mieć kiedyś takich
pracowników? Kto się obija, a kto dobrze pracuje? Kto oszukuje? Naucz się ich
rozpoznawać, jak ty wypadasz na tle innych?)
·
Rób
sobie dobry PR (nie wystarczy dobrze się spisywać, trzeba pokazywać przełożonym
swoje rezultaty!)
·
Nie
marnuj czasu (stanowisko z nadmiarem wolnego czasu? Zagospodaruj go- poproś o
więcej zadań albo spożytkuj podnosząc kwalifikacje- nauka, książki)
·
Negocjuj
(jeśli masz sukcesy w pracy- raz w roku walcz o podwyżkę)
·
Nie
spoczywaj na laurach (nawet jeśli jesteś zadowolony z pracy, stale szukaj
nowej; co najmniej raz na pół roku weź udział w rozmowie kwalifikacyjnej do
innej firmy
TEORIA 10 tys.h : Istnieje teoria, że
potrzebne jest 10 tys.godzin pracy, nauki i zdobywania doświadczeń, aby zostać
ekspertem w danej dziedzinie.
Czy lubię swoją pracę? Czy mnie
pasjonuje? Czy jest dla mnie interesująca?
Co trzyma mnie w obecnej firmie?
Czy zarabiam adekwatnie do swoich
oczekiwań?
Ile jestem wart na rynku pracy?
Ile powinienem zarabiać?
Dlaczego wybrałam akurat tę kwotę?
Dlaczego nie mniej/więcej? Jakich argumentów mogę użyć, by obronić tę kwotę?
Marka osobista= Twój wyróżnik (pomocne przy staraniu się o pracę)
Jak wyglądasz w sieci?
Blog= bądź ekspertem w danej
dziedzinie
Rekomendacje
Samodzielne dotarcie do firmy poza
procesem rekrutacyjnym (może nie działać w niektórych firmach)
Doświadczenie zawodowe (jak przydasz
się w firmie?)
Certyfikaty/ nagrody (nagrody=
ponadprzeciętność i ambitność)
Rozpoznawalna marka (blog,
występowanie na konferencjach branżowych, publikowanie w tradycyjnych mediach,
bycie cytowanym)
Dobry/pozytywny wizerunek (uśmiech,
otwartość, wrażenie pewności siebie, umiejętność słuchania, gotowość do
rozmowy)
Wykazywanie zainteresowania tym, na
czym będzie polegała praca (zadania na nowym stanowisku, zakres oczekiwań, w
jaki sposób szef będzie mierzyć efekty)
Zrozumienie sposobu działania firmy i
jej potrzeb (co możesz zrobić dla firmy, dlaczego ty?)
Czy wyglądam osobę, która może
przebierać w ofertach? Czy warto się o mnie zabijać?
Negocjowanie wynagrodzenia:
Najważniejsza jest firma, nie ty- nie
liczy się ile lat pracujesz, ale co wnosisz.
Co możesz zrobić dla firmy? Dlaczego
Ty?
Zamiast tworzyć problemy- rozwiązuj
je.
Zawsze bądź przygotowany do rozmowy
(ile chcesz zarabiać, co chcesz robić, czego nie- jasność oczekiwań, ale nie
mów o tym wprost)
Ile zarabiają inni na Twoim
stanowisku?
Przypomnij o swoich sukcesach.
Pokaż jak możesz i planujesz osiągnąć
jeszcze więcej (plan na siebie na kolejny 1-2lata)
Co zaoferujesz od siebie? Np. Zobowiązanie
do pracy w firmie przez określony, dłuższy czas.
Pokazuj na każdym etapie, że jesteś
zorganizowany.
Podziękuj za spotkanie/ informację o
zakończeniu rekrutacji, nawet jeśli Cię nie przyjmą. (Ważne jak kończysz, bez
fochów, profesjonalnie)
Pozytywne podejście: uśmiech, otwarta
postawa; w przypadku widocznego zdenerwowania- przeproś, uzasadnij, pokaż, że
ci zależy.
Ćwicz negocjacje.
Negocjuj nie tylko pieniądze (benefity
pracownicze).
Bądź uczciwy.
Podstawowe pytania do przećwiczenia:
Dlaczego chce Pani pracować w naszej firmie?
Dlaczego chce Pani zmienić pracę?
Co się Pani nie podoba w obecnej
pracy?
Dlaczego uważasz, że należy Ci się
podwyżka?
W czym jest Pani dobra? Jakie są Pani
najmocniejsze strony?
Jakie są Pani wady?
Ile chciałaby Pani zarabiać?
Co chciałaby Pani robić za 5 lat?
Czy ma Pani jakieś pytania?
Dlaczego powinniśmy Panią zatrudnić?
UMOWY:
- wszystkie ustalenia ustne mają być w
umowie
- unikać zapisów o zakazie konkurencji
(jeśli ktoś chce ograniczyć możliwość
korzystania z możliwości/wiedzy, która wyróżnia Cię na rynku pracy, powinien za
to zapłacić. Np. jeśli obowiązuje cię zapis na dwa lata, to były pracodawca, powinien
płacić pełne wynagrodzenie, za cały okres zakazu konkurencji. Ważne, żeby zakaz
konkurencji nie obowiązywał, w przypadku zwolnienia przez pracodawcę.)
Informacje poufne, są tylko te, które zostały tak oznaczone- zamknięty katalog
informacji, który masz chronić. Jeśli pracodawca bd upierał się przy zapisie o
zakazie konkurencji, niech poda konkretne firmy, w której nie możesz podjąć
pracy w okresie przejściowym po zakończeniu pracy.
GEOARBITRAŻ- wykonywanie pracy w tych
rejonach świata, gdzie dobrze płaci się pracownikom, a mieszkanie w miejscu,
gdzie koszty są niskie. www.fin.ninja/tajlandia
Czy to co robię, przybliża mnie do
realizacji moich celów?
Czy moja praca pomaga mi być
szczęśliwym człowiekiem?
Czy robię to, co lubię?
Dochód pasywny:
- napisanie i wydanie własnej książki
- stworzenie serwisu internetowego zarabiającego
na reklamach
- stworzenie kursu internetowego
- dochody z praw autorskich, licencji,
patentów
- stworzenie własnego biznesu, z
odpowiednią kadrą zarządzającą
- dochody z marketingu sieciowego MLM
- afiliacja, zarabianie w programach
partnerskich
- odsetki z depozytów bankowych,
dywidendy z posiadanych udziałów w firmach
- dochody z funduszy inwestycyjnych
- dochody z wynajmu posiadanych
nieruchomości
Idealny scenariusz podatkowy:
1)
W
jednej firmie pracujesz na etacie (dzięki czemu pracodawca odprowadzać będzie
minimalne składki ZUS)
2)
Dla
innej firmy(firm) wykonujesz prace w ramach umowy o dzieło, które stanowić będą
większość Twoich zarobków.
Umowa o pracę- najdroższa (podatek)
Umowa o dzieło – okay, ale bez
ubezpieczenia, wolnego i chorobowego- uwzględnij to w negocjacjach
wynagrodzenia.
(26 dni urlopu, to 5 tygodni
dodatkowej pracy, brak kosztów ZUS dla pracodawcy to zyski ok. 1000 zł- można
podzielić się zyskami po ½, brak płatnego okresu chorobowego średnio 13 dni
rocznie- dodatkowe pieniądze)
W umowie o dzieło możesz wykazać
koszty: stawka 50% KUP (dla wynagrodzenia do max.85tys rocznie)
Własna działalność gospodarcza nawet
przy prowadzeniu bloga: koszt napisania notki, to koszt uzyskania przychodu.
Zasady dla początkujący
przedsiębiorców:
1)
Szybko
windykuj (jeśli kontrahent ma opóźnienie- przypomnij o konieczności zapłaty)
2)
Otwórz
konta oszczędnościowe pt. VAT i PIT (trzymaj tam środki na opłacenie podatków,
na max.oprocentowaniu, przelewaj tylko gdy musisz zapłacić podatek.
3)
Po
otrzymaniu każdej płatności za fakturę przelej część na konta oszczędnościowe:
19%kwoty na VAT, 15% na PIT.
4)
Co
miesiąc wypłacaj sobie pensję z konta firmowego: w stałej wysokości, odpowiadającej
Twojemu domowemu budżetowi.
5)
Planuj
niezależnie budżet firmowy i domowy.
6)
Buduj
rezerwy finansowe w firmie: tak jak w finansach osobistych, tu też musisz mieć
poduszkę finansową na 12-24 mies.funkcjonowania firmy.
Scenariusz optymalizacji podatkowej:
OD ETATU DO WŁASNEJ FIRMY
1.
Zbieranie
doświadczeń: student pracuje tu i ówdzie, nie zależy mu na etacie, pracodawca
nie płaci za niego składek ZUS.
2.
Praca
na etacie i umowa o dzieło: po studiach praca na etacie (opłacone składki ZUS)
+ praca na umowę o dzieło z 50% kosztami uzyskania przychodu; jeśli jest taka
możliwość zarabia więcej na umowie o dzieło niż na etacie- minimalizuje wtedy
podatku, ale ma podstawowe ubezpieczenie zdrowotne.
3.
Etat+
własna działalność gospodarcza: gdy praca na boku zaczyna być bardziej
dochodowa niż etat, przewidujesz poniesienie większych kosztów (zakup sprzętu),
wystawiasz faktury -> załóż działalność gospodarczą.
Dzięki etatowi masz opłacone składki ZUS, musisz płacić tylko
zdrowotne (288,95 zł w 2016r.). Do 100 tys.rocznie opodatkowanie wg skali
podatkowej.
4.
Tylko
własna firma: gdy biznes dobrze idzie, rezygnujesz z etatu, przez pierwsze 2
lata ZUS=450zł/mies, później ZUS=1100zł/mies, DG jest płatnikiem VATu.
5.
Podatek
liniowy i spółka zo.o.: pow. 200 tys rocznie- przejdź na podatek liniowy w
firmie, powołaj spółkę z o.o., która przejmie od działalności gospod. (DG)
obsługę sprzedaży dla klientów końcowych. Sp.zo.o. nie jest płatnikiem VAT (od
przychodów 150 tys.rocznie); dochody ze sp.zo.o. wypłacane są jako
wynagrodzenie członków zarządu (bez ZUS) lub na podstawie umów o dzieło- te
dochody zawsze rozliczane są wg skali podatkowej, co pozwala skorzystać z kwoty
wolnej od podatku i ulg.
Klienci:
B2B – business to business
B2C- business to customer
Obsługujesz B2C i nie masz kosztów=
nie bądź VATowcem.
Obsługujesz B2C i masz koszty= raczej
nie bądź VATowcem.
Obsługujesz B2B (firmy) i nie masz
kosztów= raczej nie bądź VATowcem.
Obsługujesz B2B i masz koszty= bądź
VATowcem
ZŁOTE ZASADY INWESTOWANIA NA GIEŁDZIE
(wg.B.Barucha):
·
Nie
spekuluj, o ile nie jest to Twoja praca na etat.
·
Strzeż
się fryzjerów/ kosmetyczek/ kelnerów- podających darmowe typy
inwestycyjne/poufne informacje ze spółek giełdowych.
·
Zanim
kupisz akcje, dowiedz się wszystkiego co się da, o firmie, o zarządzie,
konkurentach, zarobkach, perspektywach wzrostu.
·
Nie
próbuj kupować „na dnie” i sprzedawać „na szczycie”. Nikomu się to nie udaje- z
wyjątkiem kłamców.
·
Naucz
się szybko akceptować straty. Nie oczekuj, że będziesz mieć rację cały czas.
Jeśli popełniłeś błąd, tnij straty jak najszybciej.
·
Nie
kupuj zbyt wielu różnych walorów. Lepiej posiadać tylko kilka inwestycji, które
możesz monitorować.
·
Regularnie
rób przegląd wszystkich inwestycji, aby sprawdzić, czy nie nastąpiły jakieś
wydarzenia zmieniające ich perspektywę zysku.
·
Badaj
inwestycje pod względem podatkowym, aby sprzedać w momencie największej
korzyści.
·
Zawsze
trzymaj solidną rezerwę gotówkową. Nigdy nie inwestuj wszystkich środków.
·
Nie
próbuj być mistrzem w każdej dziedzinie inwestycji. Trzymaj się pola, które
znasz najlepiej.
Książki o inwestowaniu (czytaj w
podanej kolejności):
Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i
wolnym- D. Kahneman
Money. Mistrzowska gra- T.Robbins
Wspomnienia gracza giełdowego – E.
Lefevre
Błądząc po Wall Street- B.G. Malkiel
Inteligentny inwestor- B. Graham
Psychologia inwestowania- M.J. Pring
Czarodzieje rynku. Rozmowy z wybitnymi
traderami- J. Schwager
Czarny łabędź. O skutkach
nieprzewidzianych zdarzeń – N.Taleb
Droga inwestora. Chciwość i strach na
rynkach finansowych.- T. Zaleśkiewicz, G. Zalewski
Sztuka spekulacji po latach- Z. Komar
ETF Exchange-Traded Fund
Niska opłata za zarządzanie, wysoka dywersyfikacja
W. Buffet
(w miarę bezpieczne, spore zyski)
Nigdy nie bierz polisy z UFK – ogromne koszty, małe
zyski i tak zjadane przez koszty obsługi, trudno się wyplątać (kary)
ILE KOSZTUJĄ CIĘ POSZCZEGÓLNE FORMY INWESTOWANIA?
Poprzez rachunek maklerski:
- podatek Belki 19% od
zysków kapitałowych (nie ma w rachunkach IKE/IKZE)
- opłata za zarządzanie
0,15-0,45% rocznie w przypadku ETF notowanych na GPW (brak opłaty przy obrocie
akcjami)
- Prowizja 0,19- 0,39 % od
każdej transakcji
Koszty inwestowania w funduszach inwestycyjnych
- podatek Belki 19% od
zysków kapitałowych przy wyjściu z inwestycji (wcześniej tzw.parasol)
- opłata za zarządzanie
0,5-4% rocznie
- opłata dystrybucyjna 0%
przez BossaFund lub SFI
Koszty inwestowania poprzez polisy inwestycyjne z UFK
- podatek Belki 19% od
zysków k przy wyjściu z inwestycji (wcześniej „parasol”)
- opłata za zarządzanie
dla ubezpieczyciela np. 2-3 % rocznie
- opłata administracyjna
dla ubezpieczyciela np. 10 zł od każdej wpłaty
- opłata za zarządzanie
dla TFI 0,5-4% rocznie
- opłata dystrybucyjna 0%
przez BossaFund lub SFI
(UWAGA: w tym przypadku
mogą zostać naliczone dodatkowe opłaty wg.umowy ubezpieczeń)
PODSUMOWANIE:
Nie wchodź w inwestycje,
których nie rozumiesz!! Nie inwestuj dopóki masz: długi, większe wydatki niż
przychody, nie masz poduszki finansowej! Nie słuchaj doradców. Minimalizuj
koszty. Inwestuj pasywnie, szanuj swój święty spokój. Stosuj dywersyfikację,
lecz się nie rozpraszaj.
